نقشه راه تاب آوری(Resilience roadmap)
تدوین و طراحی نقشه راه در تاب آوری به یقین مبتنی بر سرمایه ها و منابع است.
بر این اساس ایجاد و توسعه آگاهی، آینده نگری و خرد ورزی، ژرف اندیشی و جامعیت و اصل و اساس طراحی و تدوین نقشه راه درتاب آوری است.
نقشه راه در تاب آوری به مثابه موجودی زنده است و لذا ضرورت است به پویایی، فرآیندی و دینامیک بودن آن توجه ویژه صورت گیرد.
چرخه دایمی مشاوره، اجماع، استفاده از بازخوردهای همزمان و ارزیابی های حین اجرا از الزامات اصلی طراحی و تدوین نقشه راه در تاب آوری اجتماعی بشمار می آید.
نقشه راه معین میکند که به کجا میرویم؟ با چه کسانی می رویم؟
با چه وسیله ای میرویم؟ در چه زمانی و به چه هنگام و مدت می رویم؟ و سفرنامه خود را چگونه می نویسیم؟
اگرچه دوگانه ی حکمرانیِ خوب و مشارکت مدنی لازمه توفیق و توسعه در تاب آوری اجتماعی است و اما بهرحال نقشه راه بایستی:
- به روشنی اهداف و آمال را معرفی نماید.
- دارای بازه زمانی مشخص و معین باشد.
- از منابع در دسترس و قابل وصول برخوردار باشد.
- تهدیدات و خطرات احتمالی را پیش بینی کرده باشد.
- از ساختار سازمانی متخصص برخوردار باشد.
- دارای اهداف قابل تعقیب و قابل تحقق باشد.
با نگاهی اجمالی به موارد فوق میتوان اذعان داشت، نقشه راه در مسیریابی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و … نیز ضرورت و کارآمد است بویژه در تاب آوریِ اجتماعی نقشه راه علاوه بر تعیین مسیر نقاط مورد علاقه، جذابیت ها، سرمایه و دارایی ها را و علاوه بر این فراز و نشیب راه را نیز هویدا میکند.
از نکات دیگری که که در طراحی و تدوین نقشه راه تاب آوری اجتماعی می توان مورد اشاره قرار داد مسأله سادگی و پیچیدگی همزمان آن است که در اغلب موارد متناقض نیزبه نظر میرسد. به این معنا که نقشه راه در سامانه های اجتماعی علاوه بر از سازمان و ساختاری پیچیده در اجرا و عملیات بسیار ساده و شفاف نمود پیدا میکند که صدالبته سادگی و صراحت برای هر نقشه راهی امیتازی بزرگ بشمار می آید.
در تدوین و طراحی نقشه راه می توانیم از گامهای مفروض پنج گانه ذیل نیز بهره مند باشیم:
- تعیین و مشخص نمودن اهداف
- بررسی و مشخص نمودن نقاط عطف
- بررسی و شناسایی شکاف ها و موانع
- طراحی و شخص نمودن برنامه های عملی
- اولویت بندی و تعیین تقدّم و تأخر در اجرا
به نظر میرسد با رجوع به نظر تسهیلگران و متخصصان در جوامع محلی حداقل میتوان با فراخوان، انتخاب و دعوت به همکاری افراد علاقه مند با تأسیس کمیته های راهبردی و تعیین محدوده عملیات و مشخص کردن حدود و ثغور وظایف با برگزاری کارگاههای تخصصی توانایی های جوامع محلی را شناسایی، تحریک و پرورش داد.
توافق برای اقدام جمعی، شناسایی فرصت ها و مسئولیت ها، خطرات و تهدیدات در مرحله اول و پس از آن بررسی احتمال و چگونگی تاثیر گذاری آنها، پایش و رصد منابع، شناسایی نارسایی و اختلالات در واقع راهنمای ما در اولویت بندی برنامه ها خواهند بود که در مقیاس فرد، خانواده، جامعه محلی و اجتماع مطرح خواهند بود این سطوح چهارگانه همپوشان و در تعامل مستمر و همیشگی نیز هستند. توسعه تاب آوریِ فردی، خانوادگی، جوامع محلی و تاب آوری اجتماعی در هم تنیده و از یکدیگر متأثر هستند به همانگونه که آسیب پذیریِ جوامع محلی، اجتماعی، فردی و خانوادگی اثر یکدگیر را تشدید می کنند.
نقشه راه موظف است که مهارتها را با تمرین و تکرار توسعه دهد، منابع راشناسایی، فراهم و تدراک ببیند و در همه حال منعطف و از قابلیت بروزرسانی برخوردار باشد.
محمدرضا مقدسی؛ مدیر و موسس خانه تاب آوری