تاب‌آوری جامعه یا Community resilience چییست ؟
تاب‌آوری جامعه به معنای توانایی پایدار یک جامعه در بهره‌برداری از منابع موجود (مانند انرژی، ارتباطات، حمل و نقل، غذا و غیره) برای پاسخگویی، مقاومت و بازیابی از شرایط نامطلوب (مانند فروپاشی اقتصادی یا خطرات فاجعه‌بار جهانی) است. این ویژگی به جوامع امکان می‌دهد که پس از وقوع فاجعه سازگاری و رشد داشته باشند.
جوامع تاب‌آور می‌توانند اثرات هر فاجعه‌ای را به حداقل برسانند و بازگشت به زندگی عادی را تا حد ممکن بدون دردسر انجام دهند. با اجرای طرح‌های تاب‌آوری، جوامع می‌توانند گرد هم آیند و بر چالش‌های پیش‌رو غلبه کنند و در عین حال فرآیند بازسازی فیزیکی و اقتصادی را پیش ببرند.
توجه بین‌رشته‌ای به تاب‌آوری
به دلیل پیچیدگی بالای موضوع، بحث درباره جوامع تاب‌آور به طور فزاینده‌ای جنبه بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای به خود گرفته است.
در حدود سال 2010، در گفتمان فرانسوی زبان، مفهوم «فروپاشی» (علم فروپاشی) مطرح شد که به بررسی انعطاف‌پذیری سیستم‌های اجتماعی و سناریوهای ممکن برای تغییرات اجتماعی در مواجهه با عواملی مانند وابستگی به سوخت‌های فسیلی، افزایش جمعیت، کاهش تنوع زیستی و بی‌ثباتی سیستم مالی می‌پردازد. این اصطلاح توسط پابلو سروین (مهندس کشاورزی) ابداع شد که به همراه رافائل استیونز کتابی تحت عنوان «چگونه همه چیز می‌تواند فرو بریزد» نوشت.
مفهوم تاب‌آوری جامعه، چندتاب‌آوری
در اواخر دهه 2010، محقق آلمانی کریم فتحی مفهوم «چندتاب‌آوری» را معرفی کرد. این مفهوم بر این واقعیت تأکید دارد که بحران‌ها در قرن بیست و یکم به هم پیوسته و چندبعدی هستند و در سطوح مختلف سیستم‌ها رخ می‌دهند. چالش‌هایی مانند همه‌گیری COVID-19 نشان‌دهنده این واقعیت هستند که افراد، سازمان‌ها و جوامع به طور همزمان با بحران‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.
از منظر بین‌رشته‌ای، کریم فتحی پنج اصل سیستمی را معرفی کرده است که می‌تواند به افزایش هوش جمعی، پاسخگویی و خلاقیت جوامع در مواجهه با بحران‌های متعدد کمک کند. چندتاب‌آوری به عنوان مکمل مفاهیم قبلی برای ارزیابی و ارتقای پتانسیل‌های تاب‌آوری اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. این رویکرد همچنین انتقاداتی را نسبت به دیدگاه‌های تک بحرانی مطرح می‌کند؛ زیرا جوامع امروزی باید با چالش‌های متعددی به طور همزمان مواجه شوند. هدف چندتاب‌آوری ایجاد «استقامت اساسی» است که منجر به افزایش هوش جمعی شده و توانایی جوامع را برای پیش‌بینی، واکنش و حل مشکلات ارتقا دهد.
به معنای توانایی پایدار یک جامعه در بهره‌برداری از منابع موجود (مانند انرژی، ارتباطات، حمل و نقل، غذا و غیره) برای پاسخگویی، مقاومت و بازیابی از شرایط نامطلوب (مانند فروپاشی اقتصادی یا خطرات فاجعه‌بار جهانی) است. این ویژگی به جوامع امکان می‌دهد که پس از وقوع فاجعه سازگاری و رشد داشته باشند. جوامع تاب‌آور می‌توانند اثرات هر فاجعه‌ای را به حداقل برسانند و بازگشت به زندگی عادی را تا حد ممکن بدون دردسر انجام دهند. با اجرای طرح‌های تاب‌آوری، جوامع می‌توانند گرد هم آیند و بر چالش‌های پیش‌رو غلبه کنند و در عین حال فرآیند بازسازی فیزیکی و اقتصادی را پیش ببرند.
توجه بین‌رشته‌ای به تاب‌آوری
به دلیل پیچیدگی بالای موضوع، بحث درباره جوامع تاب‌آور و خود مفهوم تاب آوری به طور فزاینده‌ای جنبه بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای به خود گرفته است.
در حدود سال 2010، در گفتمان فرانسوی زبان، مفهوم «فروپاشی» (علم فروپاشی) مطرح شد که به بررسی انعطاف‌پذیری سیستم‌های اجتماعی و سناریوهای ممکن برای تغییرات اجتماعی در مواجهه با عواملی مانند وابستگی به سوخت‌های فسیلی، افزایش جمعیت، کاهش تنوع زیستی و بی‌ثباتی سیستم مالی می‌پردازد. این اصطلاح توسط پابلو سروین (مهندس کشاورزی) ابداع شد که به همراه رافائل استیونز کتابی تحت عنوان «چگونه همه چیز می‌تواند فرو بریزد» نوشت.
مفهوم چندتاب‌آوری
در اواخر دهه 2010، محقق آلمانی کریم فتحی مفهوم «چندتاب‌آوری» را معرفی کرد. این مفهوم بر این واقعیت تأکید دارد که بحران‌ها در قرن بیست و یکم به هم پیوسته و چندبعدی هستند و در سطوح مختلف سیستم‌ها رخ می‌دهند. چالش‌هایی مانند همه‌گیری COVID-19 نشان‌دهنده این واقعیت هستند که افراد، سازمان‌ها و جوامع به طور همزمان با بحران‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.
از منظر بین‌رشته‌ای، کریم فتحی پنج اصل سیستمی را معرفی کرده است که می‌تواند به افزایش هوش جمعی، پاسخگویی و خلاقیت جوامع در مواجهه با بحران‌های متعدد کمک کند. چندتاب‌آوری به عنوان مکمل مفاهیم قبلی برای ارزیابی و ارتقای پتانسیل‌های تاب‌آوری اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. این رویکرد همچنین انتقاداتی را نسبت به دیدگاه‌های تک بحرانی مطرح می‌کند؛ زیرا جوامع امروزی باید با چالش‌های متعددی به طور همزمان مواجه شوند. هدف چندتاب‌آوری ایجاد «استقامت اساسی» است که منجر به افزایش هوش جمعی شده و توانایی جوامع را برای پیش‌بینی، واکنش و حل مشکلات ارتقا دهد.
در حدود سال ۲۰۱۰، گفتمان فرانسوی زبان مفهوم “فروپاشی یا collapse science” را معرفی کرد که به بررسی تاب آوری سیستم‌های اجتماعی و سناریوهای ممکن برای تغییرات اجتماعی در مواجهه با عواملی مانند وابستگی به سوخت‌های فسیلی، افزایش جمعیت، کاهش تنوع زیستی و ناپایداری سیستم مالی پرداخت. این اصطلاح توسط پابلو سروین (مهندس کشاورزی) ابداع شد و او همراه با رافائل استیونز کتابی تحت عنوان “چگونه همه چیز می‌تواند فرو بریزد” نوشت.
مفهوم تاب آوری چند وجهی یا multiresilience
یکی دیگر از رویکردهای فرارشته‌ای که در اواخر دهه ۲۰۱۰ توسط محقق آلمانی کریم فتحی معرفی شد، مفهوم “چند تاب آوری” است. این مفهوم به این واقعیت اشاره دارد که بحران‌ها در قرن بیست و یکم به هم پیوسته، چند بعدی و در سطوح مختلف سیستم‌ها رخ می‌دهند. چالش‌هایی مانند همه‌گیری COVID-19 تأثیرات همزمان بر افراد، سازمان‌ها و جوامع دارند و غالباً به صورت خوشه‌ای و مرتبط بروز می‌کنند.
طرح تاب‌آوری جامعه یک برنامه عملیاتی است که به جوامع این امکان را می‌دهد تا پس از وقوع فاجعه، به بازسازی و احیای خود بپردازند. این طرح باید شامل دستورالعمل‌های مشخصی باشد که به جامعه کمک کند تا اقتصاد و اکوسیستم خود را که در آن رشد کرده، دوباره بنا کند.
این به معنای آن است که اقداماتی وجود دارد که جوامع باید از آن‌ها پیروی کنند، مانند سازماندهی توزیع داوطلبان و فراهم کردن دسترسی به دانش و منابع ضروری برای بازسازی.
سازگاری یکی از ویژگی‌های کلیدی این طرح است که نشان می‌دهد پیشگیری می‌تواند همزمان با واکنش به فاجعه یا حتی پیش از وقوع آن انجام شود. مؤسسه ملی استاندارد و فناوری (NIST) دارای بخشی ویژه برای تاب‌آوری جامعه است که به حل این چالش‌ها پرداخته و راهکارهایی ارائه می‌دهد.
راهنمای برنامه‌ریزی تاب‌آوری جامعه
فرآیند شش مرحله‌ای
در زیر، مراحل کلیدی این فرآیند شش مرحله‌ای آورده شده است:
1.تشکیل یک تیم برنامه‌ریزی مشترک
2.درک شرایط موجود
3.تعیین اهداف و مقاصد
4.توسعه برنامه‌ریزی
5.تهیه، بررسی و تصویب طرح
6.اجرای طرح و نگهداری آن
این مراحل به جوامع کمک می‌کند تا به طور مؤثرتر با چالش‌های ناشی از فاجعه‌ها مقابله کنند و در مسیر بازسازی قرار گیرند.
نظرات بسته شده است.