تاب آوری زنان یک برنامه و شش راهکار
تاب آوری زنان یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های سلامت روان است. ضعف در تاب آوری زنان را منزوی، دلسرد، ناامید و بدبین میکند. زنان موفق می‌توانند در شرایط سخت، دوام بیاورند، مبارزه کنند و با شرایط جدید سازگار شوند. یک زن موفق مهارت تاب آوری را در خود افزایش داده‌است.
مادر من زنی مقاوم بود. وقتی پدرش را از دست داد سه روز کامل به سوگواری نشست و عزاداری کرد. خوب به خاطر دارم، نه از نشان دادن احساساتش خجالت‌زده بود و نه در ابراز آن‌ها زیاده‌روی می‌کرد. بعد از گذشت آن دوره، به‌آرامی به زندگی برگشت. او باور داشت هدف بزرگ‌تری در زندگی وجود دارد، معنایی که آدم‌ها برای کشف آن باید تجربه کنند و هر تجربه‌ای، با شادی و رنج توامان همراه است. مادرم می‌دانست چه زمانی باید تمام تلاش خود را برای تغییر شرایط به کار بگیرد و در چه شرایطی باید مانند یک شاخه نرم از درخت زندگی، در مقابل طوفان، سر خم کند. او هرگز شکست را نپذیرفت. مادرم زن تاب آوری بود.
در این مقاله به تاب آوری و راهکارهایی برای افزایش آن در زنان می پردازیم :
مهارت تاب آوری چیست؟
یک ضرب‌المثل قدیمی انگلیسی می‌گوید: «اگر آسمان روی زندگی‌ات لیمو ترش بارید، تو با آن‌ها لیموناد درست کن!». اما چطور؟ تاب آوری همان دستوری است که به شما می‌گوید چطور لیموناد درست کنید!
تاب آوری یک ویژگی شخصیتی است که به افراد کمک میکند در شرایط سخت و حوادث دردناک زندگی، هرچه زودتر خودشان را پیدا کنند و عملکرد بهتری نسبت به افراد دیگر داشته باشند. افراد تاب آور وقتی می‌توانند شرایط نامطلوب را تغییر دهند برای این کار برنامه‌ریزی می‌کنند و در غیر این صورت، با وضعیت جدید سازگار می‌شوند. بخشی از تاب آوری ژنتیک است و بخشی از آن هم در کودکی و تحت تاثیر تربیت والدین ساخته می‌شود.
بااین‌حال به نظر می‌رسد ابعادی از این قابلیت را می‌توان به‌صورت یک مهارت آموخت و با تکرار و تمرین تاب آوری در خود پرورش داد.
برای آشنایی بیشتر با این مهارت، مقاله قبلی آرامشیار درباره معنی و انواع تاب آوری را بخوانید. پیش از هر صحبت دیگری، بهتر است ببینیم مهارت تاب آوری چه تاثیری بر زندگی زنان دارد؟
اهمیت تاب آوری در سلامت جسمانی و روانی زنان
تاب آوری یعنی اجازه ندهید اضطراب زندگی شما را ببلعد! ترس، اضطراب، غم و خشم هیجاناتی طبیعی هستند و اصلا عجیب یا شرم‌آور نیست اگر در مقابل مسائل سخت، مضطرب یا غمگین شویم. مشکل از جایی شروع می‌شود که خیلی زود جا می‌زنیم یا کنترل زندگی‌مان را به دست هیجانات منفی می‌دهیم. وقتی مهارت تاب آوری در ما به اندازه کافی رشد نکرده است به‌جای پیدا کردن راه‌حل یا سازگاری با شرایط، یک اضطراب دائمی و مزمن را تجربه می‌کنیم. احتمالا می‌دانید که اضطراب دشمن سیستم ایمنی بدن ماست. این هیجان منفی اگر ادامه پیدا کند به ناراحتی‌های روانی و جسمانی دیگر منجر می‌شود.
تاب آوری یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های سلامت روان است. ضعف در تاب آوری زنان را منزوی، دلسرد، ناامید و بدبین میکند. زنانی که این مهارت در آن‌ها به‌اندازه کافی رشد نکرده‌است اغلب به مشکلات اضطرابی یا افسردگی دچار می‌شوند و اختلالات خوردن (کم‌خوری و پرخوری) یا مشکل در الگوی خواب را تجربه می‌کنند.
اهمیت تاب آوری زنان در محیط کار
به نظر می‌رسد زنان در محیط کار با چالش‌ها و مشکلات بیشتری نسبت به مردان روبرو هستند. بنابراین مهارت سازگاری و تاب آوری در آن‌ها اهمیت بالاتری دارد. از تبعیض جنسیتی گرفته تا نقش‌هایی که فرهنگ و جامعه از زنان انتظار برآورده کردنشان را دارد، همگی چالش‌هایی هستند که یک زن کارمند باید با آن‌ها روبرو شود. بااین‌حال تحقیقات نشان داده‌است کارفرمایان زن تاب آوری بیشتری نسبت به مردان در موقعیت‌های مشابه از خود نشان داده‌اند.
یک محیط کار سالم، حامی و پشتیبان می‌تواند به بهبود مهارت تاب آوری زنان کمک کند و بازدهی آن‌ها را افزایش بدهد. احترام، تشویق، همکاری و هم‌دلی در محیط کار، سلامت روانی همه کارمندان را افزایش می‌دهد، احساس یکپارچگی و اتحاد را ایجاد میکند و در نتیجه عملکرد شغلی افراد بهبود می‌یابد. در مقابل، زنان تاب آور نیز می‌توانند در شرایط سخت دوام بیاورند و پیشرفت یک کسب و کار را تضمین کنند.
چطور بفهمیم تاب آور هستیم یا نه؟
تاب آوری خود را در مدیریت استرس، حفظ تعادل و شادکامی نشان می‌دهد. همه افراد عادی در مواجهه با مشکلات زمین می‌خورند اما تنها افراد تاب آور هستند که می‌توانند از جا بلند شوند و دوباره کنترل شرایط را به دست بگیرند.
زنان تاب آور مانند سایر زنان با مشکلاتی مانند مرگ عزیزان، از دست دادن شغل، شرایط مالی نامناسب، طلاق یا بیماری‌های جسمانی و روانی روبرو می‌شود اما می‌تواند هیجانات خود را بپذیرد، با مشکلات دست و پنجه نرم کند و برای پیدا کردن راه‌حل یا سازگاری با شرایط آماده شود.
در مقابل، زنانی با تاب آوری کم دائما از خود می‌پرسند: «چرا من؟!» یا «چرا دیگران خوشبخت و خوشحال هستند و من باید این شرایط سخت را تحمل کنم؟!». آن‌ها همواره نیمه خالی لیوان را می‌بینند و خود را در مصیبت‌های رخ‌داده غرق می‌کنند.
آخرین باری که با یک چالش بزرگ روبرو شدید یا زندگی ضربه دردناکی به شما زد را به خاطر بیاورید. چه رفتاری از خودتان نشان دادید؟ آیا امید خود را کاملا از دست دادید و هفته‌ها و ماه‌ها از پا افتادید؟ آیا کنترل همه‌چیز از اختیارتان خارج شد و نمی‌خواستید هیچ‌کس را ببینید؟ یا برعکس، توانستید در نهایت دوباره زندگی را تحت اختیار خود گرفتید و شرایط سخت را پشت سر گذاشتید؟ آیا وقتی مشکلی سر راه‌تان قرار می‌گیرد به راه‌حل می‌اندیشید؟ یا صورت مسئله را پاک می‌کنید؟ پاسخ صادقانه شما به این پرسش‌ها کمک میکند میزان تاب آوری خود را بسنجید.
اما اگر فکر می‌کنید تاب آور نیستید و خیلی راحت می‌شکنید، نگران نباشید. راهکارهایی وجود دارد که به بهبود تاب آوری کمک میکند.
چگونه تاب آوری خود را افزایش بدهیم؟
نشان دادن تاب آوری به این معنا نیست که شما هیچ مشکلی را تجربه نکرده‌اید یا اتفاق رخ‌داده را شدید و وحشتناک نمی‌دانید! همین‌طور تاب آور بودن این معنا را ندارد که شما بی‌عاطفه هستید یا هیچ احساسی ندارید! اندوه، خشم، ترس و اضطراب اتفاقا در تاب‌آوری هم وجود دارند. بااین‌حال زنان تاب آور می‌توانند بعد از تجربه تروما، دوباره روی پا بایستند. این مهارت را می‌توان با تمرین تاب آوری در خود پرورش داد. در این قسمت از مقاله، ابتدا به رویکرد چهار عاملی افزایش تاب آوری زنان می‌پردازیم و در ادامه، ۶ راهکار برای بهبود این مهارت را بررسی می‌کنیم.
رویکرد چهار عاملی افزایش تاب آوری در زنان
این رویکرد که شامل ۴ قدم است، به شما کمک میکند میزان تاب آوری خود را ارزیابی کنید و آن را افزایش بدهید:
مواجهه با حقایق
شماتت و سرزنش عادلانه
چارچوب‌بندی دوباره
زمان دادن به خود
برای اینکه این چهار گام را به‌خوبی درک کنید بگذارید یک مثال بزنیم: فرض کنید نیمی از پس‌انداز چندساله خود را در یک کسب و کار سرمایه‌گذاری کرده‌اید و حالا تمام این مبلغ توسط این مجموعه نابود شده‌است. با توجه به رضایت شخصی شما، راه‌های برای پیگیری وجود ندارد.
قدم اول: مواجهه با حقایق
در قدم اول حقایق را یک بار دیگر بازگو کنید و با آن‌ها مواجه شوید. در این مرحله از اغراق یا کوچک‌نمایی پرهیز کنید و فقط به آن‌چه رخ داده، بدون قضاوت، بپردازید: من نیمی از پس‌اندازم را در کسب و کار اشتباه سرمایه‌گذاری کرده‌ام، حالا همه آن را از داده‌ام. برای پیگیری و پس گرفتن آن هر کاری بتوانم انجام می‌دهم و نمی‌دانم چقدر موفق خواهم بود که به دارایی خود دوباره دست پیدا کنم.
قدم دوم: سرزنش عادلانه
دو نکته مهم در این مرحله وجود دارد: اول اینکه نباید همه تقصیر را خودتان به گردن بگیرید. همه اتفاقات مختلف تقصیر شما نبوده‌است! دوم، مسئولیت آن بخشی از مشکل را که مقصرش شما بوده‌اید به‌عهده بگیرید. درواقع سهم خود را، و فقط سهم خود را بردارید. نه بیشتر و نه کمتر. در این مثال خاص، کافی است با خود بگویید: «من پول‌م را در این شرکت سرمایه‌گذاری کردم چون شنیده بودم می‌تواند رشد قابل توجهی داشته باشد. بااین‌حال به‌اندازه کافی درباره اعتبار آن‌ها تحقیق نکردم.»
قدم سوم: چارچوب‌بندی دوباره
حالا کل اتفاق را بازگو کنید اما این بار به نکات مثبت آن بیشتر بپردازید. اوضاع می‌توانست بدتر باشد. به همه ابعاد ماجرا نگاه کنید و نیمه پر لیوان را ببینید: «جای شکرش باقی است که همه پس‌اندازم را به این افراد نسپردم و نیمی از آن را نگه داشتم.»
و قدم نهایی: زمان دادن به خود
هر آسیب، چالش یا حادثه‌ای بر روی انسان‌ها نرمال اثراتی می‌گذارد. همه ما به زمان کافی نیاز داریم تا با این اثرات کنار بیاییم. بنابراین بعد از طی کردن سه مرحله قبلی، لازم است به خودتان فرصتی برای ترمیم و شروع دوباره بدهید.
به کمک رویکرد چهار عاملی می‌توانید به اتفاقات، به چشم تجربه‌ای برای یادگیری در جهت پیشرفت و رشد نگاه کنید.
۶ راهکار افزایش تاب آوری زنان
شش راهکار برای بهبود تاب آوری در زنان را به‌طور خلاصه بررسی می‌کنیم:
در زندگی خود هدفی پیدا کنید و برای آن بجنگید. هدف به شما کمک میکند برنامه‌ریزی کنید، انگیزه داشته باشید و با هر شکستی تسلیم نشوید.
ذهن‌آگاهی را تمرین کنید. در اینجا و اکنون بمانید و این کار را تمرین کنید. اجازه ندهید غصه گذشته و ترس از آینده دائما زندگی شما را تحت تاثیر قرار بدهد. بر لحظه تمرکز کنید.
خودآگاهی را تقویت کنید. گفته‌شد که یکی از ویژگی‌های افراد تاب آور این است که هیجانات خود را می‌شناسند و با آن‌ها کنار می‌آیند. شناسایی هیجانات مستلزم شناخت خود و آگاهی از نیازهای خود است. با درون خودتان ارتباط برقرار کنید.
با خودتان مهربان باشید. خودشفقتی یکی از موضوعاتی است که این روزها بیش از پیش به آن پرداخته می‌شود. قرار نیست با هر چالشی خودتان را نابود کنید. بسیاری از این مشکلات پیام‌ها و تجربه‌های ارزشمندی برای شما به همراه دارند. به خودتان کمتر سخت بگیرید.
روی پای خود بایستید. متکی بودن به دیگران و اختیار زندگی خود را دست دیگری دادن دشمن تاب آوری هستند. خودتان زندگی‌تان را اداره کنید و مسئولیت آن را بر عهده بگیرید. شکرگزاری کنید. برنامه روزانه‌ای برای شکرگزاری داشته باشید و برای تمام داشته‌هایتان شکرگزاری کنید.
ویژگی‌های زنان تاب آور
زنان تاب آور از سیاره دیگری نیامده‌اند! آن‌ها هم مانند همه زنان دیگر با مشکلاتی در خانواده و جامعه روبرو هستند و زندگی چالش‌های رنگارنگ خود را پیش روی آن‌ها نیز می‌گذارد. بااین‌حال زنان تاب آور در بعضی ویژگی‌ها با زنان دیگر متفاوت هستند:
زنانی که تاب آوری بیشتری دارند احساسات منفی خود را سرکوب نمی‌کنند. پیشتر در مقاله‌ای توضیح داده‌ایم که تاب آوری چیست و چه تفاوتی با سرکوب هیجانی دارد. این زنان هیجانات خود را می‌شناسند، یاد گرفته‌اند آن‌ها را بپذیرند و با احساسات مثبت و منفی خود به‌خوبی کنار بیایند بدون آن‌که قصد از بین بردن یا نادیده گرفتن این هیجانات را داشته باشند.
یک زن قدرتمند با تاب آوری بالا، خود را مسئول موفقیت‌هایش می‌داند و دستاوردهایش را به شانس یا تقدیر نسبت نمی‌دهد. همچنین وقتی با شکستی در زندگی مواجه شد سهم و تاثیر شرایط را هم در نظر می‌گیرد و خود را مقصر همه مسائل نمی‌داند.
این زنان به شرایط با خوش‌بینی نگاه می‌کنند. در سیاهی مطلق هم نقطه روشنی را پیدا خواهند کرد. ابعاد مثبت ماجرا را می‌بینند و برای بهبود شرایط تلاش می‌کنند. آن‌ها مهارت تصمیم‌گیری در شرایط سخت را در خود تقویت کرده‌اند و با هر مشکل کوچک یا بزرگی، فرو نمی‌ریزند.
شوخ‌طبعی گاهی اوقات یک واکنش دفاعی پخته به شرایط سخت و اضطراب‌آور است. وقتی نمی‌توانیم به‌راحتی اتفاقاتی که رخ داده‌است را هضم کنیم اغلب به واکنش‌های دفاعی پناه می‌بریم. شوخی و بذله‌گویی یکی از پخته‌ترین این واکنش‌ها است و همان‌طور که حدس می‌زنید، زنان تاب آور شوخ‌طبع و خنده‌رو هستند.
زنانی که تاب آوری بالایی دارند اغلب دایره‌ای از افراد قابل اعتماد و دوستان حمایت‌گر در اطراف خود ساخته‌اند و هنگام رویارویی با مشکلات و چالش‌های زندگی، از پشتیبانی، راهنمایی و هم‌دلی آن‌ها بهره می‌برند.
زنان تاب آور عزت نفس بالایی دارند. به خود مطمئن هستند و همیشه آماده مبارزه‌اند. آن‌ها محدودیت‌ها و ناتوانی‌های خود را می‌شناسند و می‌پذیرند اما به نقاط مثبت خود اتکا می‌کنند.
آیا زنان نسبت به مردان تاب آوری بیشتری دارند؟
شاید پاسخ یک کلمه‌ای ما شما را متعجب کند، اما باید گفت «بله!». تحقیقات نشان می‌دهد به‌طور کلی تاب‌آوری زنان نسبت به مردان بیشتر است. تحقیقات نشان می‌دهد زنان در طیف وسیعی از مهارت‌های لازم برای رهبری و مدیریت، از مردان عملکرد بهتری دارند. این مشخصه‌ها شامل ابتکار عمل و خلاقیت، سازگاری و انعطاف‌پذیری، تاب آوری و مهارت تصمیم‌گیری هستند.
به‌علاوه در محیط کار، زنان سطوح بالاتری از وظیفه‌شناسی و احساس مسئولیت نسبت به مردان از خود نشان می‌دهند و این مولفه یکی از ویژگی‌های مهم تاب آوری شغلی است. البته همان‌طور که گفتیم، تاب آوری زنان تنها به محیط کار محدود نمی‌شود و این مقیاس در خانم‌ها در حیطه‌های مختلف نسبت به آقایان برتری دارد. از شرایط سخت مانند جنگ، قحطی یا بلایای طبیعی، زنان بیشتری جان سالم به در می‌برند!
کلام آخر
همه ما میزانی از تاب آوری را در درون خود داریم. این ویژگی اما تحت شرایط و محیط بیرونی ممکن است دستخوش تغییراتی شود. برای مثال، سال‌ها زندگی کردن با افراد ناسالم و ناسازگار می‌تواند تاب آوری ما را تا حدودی کاهش بدهد. همچنین میزان تاب آوری افراد در موقعیت‌ها و جایگاه‌های مختلف متفاوت است. مثلا یک زن می‌تواند در محیط کار از خود کم‌تحملی و ناتوانی نشان بدهد اما همان زن در خانه و در مقابل فرزندان خود تاب آور باشد. با تمام این‌ها، تاب آوری یکی از تضمین‌کننده‌های موفقیت است و اگر برای خود اهداف بالایی در نظر دارید، هرچه زودتر این مهارت را در خود پرورش بدهید.
منبع : آرامش یار