مدارس مهمترین عامل در تاب آوری و شادکامی دانش آموزان هستند

مهمترین عامل در تاب آوری بنا به گزارش برخی از مطالعات سرمایه و حمایت اجتماعی است نگاهی به مطالعات مشابه نشان میدهد روابط اجتماعی بهترین پیش بینی کننده شادکامی است و مدارس فراهم کننده مهمترین فرصت تعامل اجتماعی برای کودکان و نوجوانان با گروه همسال و غیر همسال هستند به همین دلیل  روابط او ساختار اجتماعی و فرهنگی مدارس میتوانند مهمترین عامل تاب آوری دانش آموزان بشمار آیند روابطی که میتواند بسیار در سلامت روان و تاب آوری و بهباشی آنها موثر باشد
برای تاکید مجدد بر اهمیت مدارس بعنوان گسترده ترین بستر تعاملات اجتماعی که به یقین میتواند هم در توانایی و تاب آوری و هم در شادکامی و خود کارآمدی کودکان و نوجوانان نقش عمده ای بر عهده داشته باشد صرف نظر از اهمیت مدارس و نگاه ویژه ای که روانشناسی تربیتی به آن دارد از منظر روانشناسی اجتماعی  هم مدارس میتوانند هم در بلوغ اجتماعی و فرهنگی موثرتر از پیش بوده و حتی در تاب آوری اجتماعی و شهری هم کارساز باشند.
مطالعات همسو با مطالب پیش گفته نشان داده است که روابط اجتماعی با کیفیت در تاب آوری روانشناختی افراد نیز موثر واقع شده است حمایت اجتماعی به کاهش فشار روان شناختی در دوره های بحران کمک می کند و سلامت روان افراد را تحت تأثیر قرار می دهد.(پاک نهاد و مداحی ؛ ۱۳۹۶ ) همچنین اعلام شده است که بین حمایت خانوادگی و تاب آوری رابطه مستقیم و معنا دار وجود دارد .
مطالعه دیگری توسط عباس صنوبر ( ۱۳۹۷)  انجام شده است نشان داده است که خودکارآمدی تحصیلی، شادکامی و تاب آوری به طورمعناداری توانستند 9/18 درصد از واریانس سازگاری تحصیلی دانش آموزان پسر را پیش بینی کنند این مطالعه برگزاری کارگاه تاب آوری و ارایه خدمات آموزشی و تسهیلگری برای توسعه تاب آوری و شادکامی دانش آموزان را پیشنهاد داده است

عفت حیدری مترجم و نویسنده خانه تاب آوری با طرح این سوال ادامه میدهد که چه چیزی افراد را شاد می کند؟
ابتدا با موضوع چه چیزی افراد را شاد می کند، آغاز می کنیم.فلاسفه و روان شناسان طی قرن ها در باره این موضوع بحث کرده اند و پاسخ ساده ایی را نیافته اند که در باره همه افراد مصداق داشته باشد. از یک طرف،بخشی از دستورالعمل شادکامی خارج از کنترل ماست.اکثر روان شناسان می پذیرند که شادکامی تا حدی وراثتی است و برخی از ما با  خلق و خوی شادتری متولد می شویم.به علاوه نمی توانیم همه محیط بیرونی را که بر شادکامی ما تاثیر می گذارد، کنترل کنیم.

با این حال پژوهش ها نشان می دهند عواملی وجود دارند که تجت کنترل افراد هستند و بر شادکامی آنان تاثیر می گذارند.

چهار عامل بسیار مهم عبارتند از:
برقراری روابط رضایت بخش با سایرین،
سرگرم فعالیتهای مورد علاقه بودن
دنبال کردن و گشودگی در کسب تجربه ها
دیگر یاری و کمک رسانی به سایرین

روابط رضایت بخش شاید بهترین پیش بینی کننده شادکامی یک فرد،کیفیت روابط اجتماعی او باشد.

در یک مطالعه، دانشجویان بسیار شاد با دانشجویانی مقایسه شدند که از شادی کمتری برخوردار بودند و مهم ترین تفاوت آنها این بود که دانشجویان شاد وقت بیشتری را با سایرین می گذراندند و از روابط خود احساس رضایت بیشتری داشتند شاید مروری بر چنین یافته ها مجدد بر این باور تاکید کند که مدارس و فرصت تعاملات اجتماعی  آن مهمترین عامل در تاب آوری و شادکامی دانش آموزان هستند
همانطوریکه یافته های یک مطالعه با قرار دادن تصادقی مشتریان یک کافی شاپ در دو موقعیت نشان داد،حتی تعامل مثبت کوتاه با شخص غریبه، می تواند خلق افراد را بهبود بخشد. از نیمی از افراد خواسته شد که با صندوق دار،گفتگوی کوتاه و دوستانه ایی داشته باشند و از نیمی دیگر خواسته شد که گفتگوی خود را با صندوق دار به حداقل برسانند و تعامل خود را حتی الامکان موثرتر سازند.

سپس همه آزمودنی ها حین ترک کردن کافی شاپ با پاسخ دادن به پرسشنامه ای، به ارزیابی خلق و میزان احساس صمیمت شان با سایرین در آن لحظه پرداختند.افرادی که با صندوق دار گفتگوی کوتاهی داشتند، در مقایسه با افرادی که تعامل موثری داشتند، از خلق بهتری برخوردار بودند و احساس صمیمت بیشتری با سایرین می کردند.
بنابراین، دفعه بعد که در فروشگاه یا رستوران به سر می برید،برای آنکه احساس بهتری داشته باشید، به فروشنده یا پیشخدمت حرفهای خوب و دلنشین بزنید.
 تچان یا فلو : غرقگی  و سرگرم شدن در کاری که از آن لذت می برید،به زمانی فکر کنید که برای دستیابی به هدفی ارزشمند، سخت تلاش می کردید و تلاش های تان به ثمر می نشستند. شاید عضو تیم ورزشی بودید که برنده مسابقات قهرمانی شد یا عضو گروه ارکستر بودید که برای معروف شدن کنسرت برگزار می کرد.حالا به زمانی فکر کنید که در اوج شادی بودید:آیا شادی زیاد زمانی حاصل می شد که به هدف نائل می شدید یا وقتی که برای رسیدن به هدف تلاش می کردید؟ آیا در عرضه ورزش،زمانی بسیار شاد بودید که مسابقه به پایان می رسید و قهرمان می شدید یا زمانی که خوب بازی می کردید و تیم تان پیش می افتاد، اما مطمئن نبودید که برنده خواهد شد یا خیر؟ با این که به حقیقت پیوستن رویاهای مان می تواند مسرت بخش و خوشایند باشد، شواهدی وجود دارد مبنی بر این که افراد زمانی شادتر هستند که سرگرم فعالیتی می شوند که از آن لذت می برند و پیشرفت می کنند.

برای این موضوع، دو علت وجود دارد:
نخست: زمانی که افراد برای نیل به هدف تلاش می کنند،اغلب در حالت بسیار مطلوب و خوشایندی موسوم به غوطه ور شدن به سر می برند.این حالت زمانی روی می دهد که افراد غرق در تکلیفی می شوند که چالش برانگیز و در عین حال قابل حل است.غوطه ور شدن، احساس افراد هنگام غرق شدن در یک تکلیف و حس پیشرفت کردن است، مثلا زمانی که مسابقه می دهند،سرگرم فعالیتهای خلاقانه ایی نظیر نویسندگی،آهنگ سازی و بازیگری می شوند یا معمای لذت بخشی را حل می کنند.
غرقگی یا تچان حالت جذاب و خوشایندی است که افراد اغلب مکان قرار گیری خود و گذر زمان را از یاد می برند.هنگام دستیابی به هدف،حالت غوطه ور شدن متوقف می شود. در روانشناسی تَچان، تجربه اوج، غرقگی یا شیفتگی در روان‌شناسی، حالت ذهنی ویژه‌ای هنگام انجام یک کنش است که در آن کنشگر طوری روی یک کار متمرکز شود که در حس پایبندی کامل به آن کار و خشنودیِ فرایند انجام کار غوطه‌ور بشود.

افراد ممکن است از نحوه به اتمام رساندن کار خود خرسند و راضی شوند، اما هرگز غرق در پیگیری هدف نشوند.

دومین : هنگامی که افراد برای نیل به هدف تلاش می کنند و در دستیابی به آن تردید دارند،فکر کردن در باره هر چیز دیگری برایشان دشوار است.
تردید در پیامد عمل،توجه آنها را به تکلیف معطوف می کند و موضوعات دیگر از نظرشان محو می شوند.
با این حال،پس از دستیابی به هدف،فکرشان دائما معطوف به موضوعات دیگر می شود، مثلا چقدر تکلیف را انجام داده اند و باید کارهای دیگری انجام دهند. آنها معمولا با موفقیتهای شان به سرعت سازگار می شوند، به این معنی که دیر یا زود موفقیت شان امری عادی و حتی قابل پیش بینی به نظر می رسد، نه چیزی که در باره آن خیلی فکر کرده اند.در مجموع پیگیری یک هدف به شیوه ایی لذت بخش،اغلب بیش از دستیابی به آن،ما را شادمان می کند.

 

خاتمه کلام و قند مکرر اینکه مدارس مهمترین عامل در تاب آوری و شادکامی دانش آموزان هستند روابط اجتماعی بهترین پیش بینی کننده شادکامی است و مدارس فراهم کننده مهمترین فرصت تعامل اجتماعی برای کودکان و نوجوانان با گروه همسال و غیر همسال هستند روابطی که میتواند بسیار در سلامت روان و تاب آوری و بهباشی آنها موثر باشد تاب آوری در مدرسه میتواند آموزش و توسعه داده شود این فرصت را غنمیت شمرده و قدر بدانیم که راه خوشبختی از مدرسه میگذرد.

 

توضیح اینکه به کوشش عفت حیدری تاکنون دهها عنوان کتاب در زمینه های مختلف روانشناسی ؛ خود یاری ؛ زنان و تاب آوری ترجمه و منتشر شده است علاقه مندان میتوانند برای آشنایی بیشتر به مجموعه آثار ایشان که در خانه تاب آوری فهرست شده مراجعه نمایند .

این مطلب از کتاب روانشناسی اجتماعی دکتر مجید صفاری نیا الهام گرفته است .