رابطه حمایت اجتماعی و تاب آوری اجتماعی

رابطه حمایت اجتماعی و تاب آوری اجتماعی چگونه توصیف میشود؟ تـاب آوری اجتمـاعی را بـه عنوان توانـایی گروه هـا و یـا جوامع و نهادها برای مقابله با تنش ها و اختلالات بیرونی در مواجهه با تغییرات اجتماعی، سیاسـی و زیسـت محیطی، و هم چنین تنوع معیشت و اقدامات جمعی در برابر تأثیر خطرات شدید طبیعی و ترویج سازماندهی مجدد اجتماعی تعریـف می کند. اصطلاح تاب آوری اجتماعی اولین بار توسط ادگر مطرح شد.
تاب آوری اجتماعی به یک واحد اجتماعی یا گروهی می گویند که به طور جمعی در مقابل فشـارها و آشـفتگی های بیرونـی ناشـی از تغییـرات اجتمـاعی، سیاسـی و محیطی به طور جمعی مقابله کنند.

از جانب دیگر سادگی میزان دسترسی یک فرد به حمایت یک شبکه اجتماعی و دسترسی به کمک و یاری از دیگر افراد را حمایت اجتماعی یا (Social support) میگویند.حمایت اجتماعی میتواند ادارک فرد باشد یا بصورت واقعی تجربه شود. سیستم‌های حمایتی خارج از مرزهای خانواده،خانواده گسترده، جوامع مذهبی، جامعه محلی و…  قرار گرفته است.
گسترش مفهوم تاب آوری از سطح فردی به صورت خانوادگی کاری دشوار است. همچنین گسترش مفهوم تاب آوری از سطح خانوادگی به سطح اجتماعی نیز دشوار است.
انعطاف پذیری در تفکرات، احساسات و رفتارها در مواجهه با سختی های زندگی و دوره های طولانی تحت فشار بودن به طوری که پس از طی بحران، قوی تر، داناتر و توانمند تر شده باشیم.

نظریه تاب آوری از لحاظ تاریخی جامعه را به عنوان یک عامل خطر زا در نظر گرفته است که باعث ایجاد مشکلات برای خانواده ها و جوامع می شود.عوامل استرس زایی که خانواده ها مجبورند در برابر آنها بایستند و از سیستم احاطه کننده خانواده یعنی جامعه نشات می گیرند.

فقر، جرم، بی ثباتی سیاسی، تبعیض و فقدان منابع اجتماعی، همگی به عنوان عوامل استرس های جامعه شناسایی شده اند که به طور منفی بر خانواده ها تاثیر می گذارد. آدگر (2000) تمایل دارد تا تاب آوری را با برخی پیامدها تلفیق نماید.( مانند استخدام، میزان جرم، تغییر پذیری و مهاجرت) همراه با شکل گیری نظریه تاب آوری، به جامعه به عنوان منبع عوامل محافظت کننده توجه شده است و در این راستا حمایت اجتماعی به نحو مناسب مورد بررسی قرار گرفته است.

سیستم‌های حمایتی خارج از مرزهای خانواده،خانواده گسترده، جوامع مذهبی، جامعه محلی و…  قرار گرفته است. اخیراً تلاش‌هایی صورت گرفته است تا جامعه را به عنوان یک سیستم بر اساس حقوق خودش در نظر گیرد .

رابطه حمایت اجتماعی و تاب آوری اجتماعی
مک کویین(1992) به این نکته اشاره کرده که حمایت اجتماعی موضوع اصلی تحقیقات مرتبط با خانواده در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی بوده است. هدف این تحقیقات پاسخ به این سوالات بود که حمایت اجتماعی چیست؟چه نوعی از شبکه های اجتماعی فراهم کننده حمایت برای خانواده یا اعضای خانواده در مواقع استرس است؟به چه شیوه ای و برای چه رویداد استرس زایی حمایت اجتماعی تعدیل کننده استرس خانواده است؟
بسیاری از محققان از کارهای سیدنی کوب درباره حمایت اجتماعی به عنوان مبنایی برای تحقیقات جدید و نظریات مرتبط با حمایت اجتماعی استفاده کرده اند که البته نظریات کوبی میتوانددر توصیف رابطه حمایت اجتماعی و تاب آوری اجتماعی هم مورد توجه باشد.

 

سهولت دسترسی افراد به شبکه اجتماعی حمایت‌کننده و یا کمک و یاری دیگران را حمایت اجتماعی نامیده اند این حمایت به عنوان نیازی ضروری در زیست روانی و اجتماعی انسان جایگاه مهمی دارد.حمایت اجتماعی بخش مهمی از تاب آوری افراد را پشتیبانی میکند.

کوب 4 نوع حمایت را شناسایی کرده است:
1-حمایت اجتماعی: این نوع از حمایت شامل تبادل همدلانه اطلاعات است و سه مولفه دارد: حمایت هیجانی، حمایت ارزشی،  حمایت شبکه ای.
2- حمایت ابزاری: این نوع از حمایت، همچنین مشاوره نیز نامیده می شود، به افراد جهت مقابله و سازگاری بهتر از طریق نصیحت و راهنمایی کمک می کند تا باعث افزایش خودبسندگی در آنها گردد.
3- حمایت فعال: حمایت فعال یا مادری کردن یک حمایت کلی و همه جانبه است که منجر به وابستگی می شود و غیر ضروری است.
4- حمایت مادی: شامل تدارک دیدن کالاها و خدماتی است که به فرد در جهت دستیابی به اهداف کمک می کند.
کوب (1982) از بین 4 حمایت فوق،  حمایت اجتماعی را مهمتر از سایر حمایت‌ها قلمداد کرده است.

 برخی محققان حمایت اجتماعی را چنین تعریف کرده اند:
حمایت اجتماعی محوریت اجتماعی در برابر در حاشیه بودن اجتماعی است. افرادی که با جریان اصلی جامعه متحد هستند،کسی که دارای شغل است، ازدواج کرده است، فقیر نیست، سیاه پوست نیست و …  گفته می‌شود که دارای محوریت است و از حمایت اجتماعی برخوردار می باشد.  برخی نیز معتقدند حضور صرف دیگران برای شخص کافی است تا از لحاظ اجتماعی مورد حمایت قرار گیرد .

مک کوبین با مرور ادبیات مربوط به خانواده، چهار منبع اصلی حمایت اجتماعی را شناسایی کرده اند:

1- همسایگان: نقشه همسایه های محلی و یا جامعه مورد بررسی قرار گرفته است و تحقیقات نشان داده اند که چنین سیستم های حمایتی در مشکلات کوتاه مدت مانند بیماری کوتاه مدت و یا نگهداری بچه موثر هستند.
2- شبکه های خویشاوندی و خانوادگی: خانواده گسترده منبع حمایتی برای بسیاری از افراد به ویژه خانواده های اقلیت و گروه‌های قومی خاص است.

کاپلان ۹ ویژگی شبکه های خویشاوندی و خانوادگی حمایت کننده را شناسایی کرده است:
1- جمع کننده و ترغیب کننده اطلاعات درباره جهان
2- یک سیستم راهنمای بازخوردی
3- منبع ایدئولوژی
4- راهنما و تسهیل کننده حل مسئله
5- منبع کمک عملی و کمکی عینی
6- پناهگاهی جهت استراحت و بهبودی
7- یک گروه کنترل و منبع
8- منبع و تایید کننده هویت
9- کمک کننده به مهارت هیجانی.

3- حمایت های بین نسلی: حمایت دو جانبه بین نسل‌ها منبع رضایت برای بسیاری از خانواده هاست.
مطالعه هیل درباره سه نسل نشان داد که :
1- نسل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها دریافت کننده بیشترین کمک هستند و به عنوان افراد وابسته در نظر گرفته می شوند
2- نسل والدین ارائه کننده بیشترین کمک هستند و نقش پشتیبانی و حمایت کننده را دارند
3-  نسل های جوان کمک متوسطی را دریافت و ارائه می‌کند و به عنوان افراد دارای دو جانبه گرایی در نظر گرفته می‌شوند.

نکته مهم این بود که تمام این سالها درگیر الگوی حمایتی بودند و در مقابله با تاثیرات منفی استرس از آن سود می‌جستند.

4- گروه های خودیاری متقابل:  یک گروه خودیار دوجانبه می‌تواند به عنوان همکاری بین افراد و یا واحدهای خانواده که دارای همان مشکل، گرفتاری یا همان موقعیت هستند و دارای هدف کمک دوجانبه به یکدیگر هستند تعریف گردد این گروه ها اغلب باعث افزایش کیفیت زندگی اعضای خود می شوند.