تاب آوری و معلولیت

تاب آوری و معلولیت
محمدرضا مقدسی مدرس و پژوهشگر تاب آوری
معنویت ، مشارکت اجتماعی و مهارت آموزی واژه های طلایی تاب آوری معلولین است . با یکدیگر بودن سرمایه ماست و قدرت تاب آوری ما را در پیشگیری ، مقابله و برگشت به روزهای خوب زندگی تسهیل میکند.چرا که اجتماعی کردن یک موضوع قدرت راه حل آن موضوع را افزایش میدهد.

تاب آوری معلولیت به توانایی افراد دارای معلولیت برای سازگاری، مقابله و پیشرفت در مواجهه با چالش ها و ناملایمات اشاره دارد.

تاب آوری ظرفیت بازگشت و بهبودی از رویدادها یا شرایط دشوار زندگی است. برای افراد دارای معلولیت، این شامل سازگاری با تأثیرات فیزیکی، اجتماعی و عاطفی ناتوانی آنها است. افراد دارای معلولیت می توانند تاب آوری را از طریق تمرین عمدی و توسعه راهبردهای مقابله ای پرورش دهند.

تاب آوری به افراد دارای معلولیت این امکان را می دهد که دیدگاه مثبت خود را حفظ کنند، احساسات خود را تنظیم کنند و با وجود مشکلاتی که با آن مواجه هستند، معنا و هدف پیدا کنند. این می تواند منجر به رشد شخصی و کیفیت بهتر زندگی شود.

عواملی که به تاب آوری در افراد دارای معلولیت کمک می کنند عبارتند از: خودکارآمدی، حمایت اجتماعی، مهارت های حل مسئله و احساس کنترل بر زندگی.

داستان‌ها و دیدگاه‌های افراد دارای معلولیت به‌جای تکیه بر روایت‌های افراد غیرمعلول، برای درک و ارتقای تاب‌آوری بسیار مهم است.

در این مختصر قصد وهدف ما پرداختن به زندگی معنوی واهمیت و ضرورت  آن نیست همین طور قصد ورود به مقوله و مساله مهم مهارت آموزی در زندگی معلولین را نداریم که  این هردو بسیار پردامنه و مبسوط بایستی مورد توجه قرار گیرد.

مشارکت و فعالیت های مبتنی بر اجتماع معلولین دو گروه  اصلی وعمده را به ما معرفی میکند گروه اول و اصلی که در واقع خود اجتماع یا جامعه معلولین هستند که میتوان آن را به ذینفعان و صاحب نفوذان در جامعه معلولان هم تقسیم بندی کرد.اما گروه دیگر
یا گروه دوم شامل دولت ها و سازمانهای وابسته به دولت و غیر دولتی ها و پژوهشگران و مربیان و…هستند که میتوانند با تعامل سازنده ومثبت با گروه اول سبب توسعه تاب آوری باشند.

به نظر میرسد اولویت اول در پیشگیری از بروز صدمات جسمی و روانی و انواع معلولیت ها معرفی تهدیدات و اطلاع رسانی ، آگاه سازی وآموزش باشد.
آموزش همیشه و در همه حال اثر بخش و راهگشاست و فقدان آموزش همیشه در همه حال و برای هر شخص میتواند آسیب زا باشد.

بنایراین دررتبه اول و  اولویت اصلی  تمامی برنامه های پیشگیرانه و توسعه تاب آوری ( آموزش) جای دارد.

در گام بعدی پیشگیری و توانمندسازی وتقویت تاب آوری معلولان بررسی پیشینه و مقدار صدمات وارده وشناسایی صدمه وارده میتواند از جایگاهی ویژه برخوردار باشد
بخش اول و دوم همانگونه که پیداست فعالیت و رویکردی اجتماعی را ارایه میکنند که مبتنی بر آموزش و شناسایی عوامل آسیب زا و انواع واقسام صدمات ومعلولیتهای فراگیر وتهدیدهای جدی  وچالش های اصلی را شامل میشود .اما در گام بعدی(سوم) اینگونه فعالیتهای اجتماعی توجه به این موضوع حایز اهمیت هست که چه کسانی؟ چه موسساتی ؟ چه نهادهای مدنی ؟ چه قوانینی ؟ چه نظارتها و آموزشها و بازخوردهایی ؟ درپیشگیری از این صدمات ومعلولیت ها میتوانند ایفای نقش کنند.

مسایل و مشکلات این مشارکت واین فعالیتهای مبتنی بر اجتماع کدام است و هر عضو چگونه میتواند به بهینه سازی این فرایند کمک کند خود سوال دیگری ست.
گام چهارم گام آخر است اما گام پایانی نیست این مرحله به برنامه ها و ساختار ورفتارهای کلان سازمانی در پیشگیری ومواجهه ومقابله و توانمند سازی و بهینه سازی زندگی معلولان نظارت و توجه میدهد.

جلب مشارکت های مردمی ، همگانی کردن موضوع در گروه اول  که پیش از این مورد اشاره قرار گرفت بطرز فوق العاده ای قدرت مقابله وحل مساله را افزایش میدهد چرا که ذینفع اصلی که همان مردم و معلولین هستند خود مسئولیت پایش ، اعلام نیازها ، اطلاع رسانی و آموزش را بعهده میگیرندو هیچ چیزی بهتراز این اثر بخشی فعالیتها را تضمین نمیکند .

اساسا اجتماعی کردن یک موضوع قدرت راه حل آن موضوع را افزایش میدهد واین منطق بی نظیر و معجزه طلایی تاب آوری  مشارکت وامداد اجتماعی است .
مشارکت اجتماعی ناشی از پایگاه و نقش اجتماعی ست که خود تحت تاثیر  عوامل فرهنگی ، اجتماعی ، آموزشی وحقوقی وحتی جنسیت قرار میگیرد به روایت واز منظری دیگر تاب آوری شاید چیزی جز بهینه سازی عوامل انسانی نباشد.

منابع توسعه در یک نگاه کلی میتواند شامل : سرمایه های اجتماعی ، سرمایه های طبیعی ومنابع  و در نهایت سرمایه های روانشناختی باشد . بدون سرمایه های روانشناختی واجتماعی گنجینه های سرشار از سلامتی و ثروت از بین خواهد رفت وتباه خواهد گردید

سرمایه اجتماعی همانگونه که در متون آمده است در حوزه های مختلف بهداشت و سلامت ، تجارت و اقتصاد ،مطرح است و به ارتباطات درونی یک جامعه اشاره میدهد از این سرمایه بعنوان (درمان قطعی همه دردها) به نیکی یاد شده است.

البته در مواردی به تقسیم بندی ها و عوامل تشکیل دهنده اجزا سرمایه های جوامع نیز اشاره شده که  احتمالا کاربردی ترین آن در مبحث تاب آوری و فعالیتهای مبتنی بر جامعه تفکیک سرمایه اجتماعی به دو بخش فردی و اجتماعی است که بعد فردی آن نیز خود شامل اجزایی چون تعامل اجتماعی ، ساختار روابط و حمایت های اجتماعی است. در ادامه بجا و ضروری ست که گفته شودهر گونه فعالیت درراستای پیشگیری و کاهش خطر وحفظ وارتقای سلامت عامه مردم بخصوص معلولین میبایستی مبتنی بر فعالیت ومشارکت اجتماعی باشد این منطق برنامه های موسوم به cbrاست.

در همین راستا بایستی متوجه این معنا بود اهداف لحاظ شده در ماتریکس CBR در حوزه سلامت ، آموزش ، مهارت آموزی ، اهداف اجتماعی و توانمندسازی معلولین و تنها بر کلید واژه همکاری و مشارکت گروه های ذینفع ، صاحب نفوذان محلی ، بدنه دولتها و سیاست گزاران و پژوهشگران و مربیان ومعلمین و مددکاران شدنی خواهد بود.

آن هنگام که با هم باشیم ارتقائ سلامت ، پیشگیری ، توانبخشی ، آموزش ویادگیریهای مادام اعمر ، کسب درآمد واشتغال ،امنیت مالی واجتماعی معلولین ، حتی تفریح و سرگرمی و اوقات فراغت ، ازدواج وتشکیل خانه و خانواده و…  سایر مسایل  غامض و سخت معلولین بسیار سهل و آسان خواهد بود . با یکدیگر بودن سرمایه ماست و قدرت تاب آوری ما را در پیشگری ، مقابله و برگشت به روزهای خوب زندگی تسهیل میکند.