تاب آوری محیط زیست

 تاب آوری محیط زیست به مواجهه موفقیت آمیز یک سیستم اکولوژیکی با تغییرات و اختلالات گفته میشود بدون اینکه این سامانه زیست محیطی  از یک حالت به حالت دیگری تغییر یابد.

تاب آوری محیط زیست به شاخص دوام سیستم‌ها و توانایی آنها در جذب تغییر و آشفتگی و همچنان حفظ روابط مشابه بین متغیرهای حالت توصیف شده است.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری نوشت : تاب آوری روانی ریشه در محیط انسان ساز و محیط زیست طبیعی و یا اقلیم دارد اجتماعی بودن تاب آوری بمعنای دقیق کلمه متاثر بودن آن از تمامی عوامل اثر گذار بر زیست اجتماعی آدمی است.

توانایی و تاب آوری انسان را جز در گسترده ترین معنای محیط نمیتوان در نظر گرفت.

سلامتی ، توانایی و تاب آوری د رخلاء  رخ نمیدهد در هم پیوستگی ، وابستگی و هم آیندی تمامی رویدادهای طبیعی و اجتماعی در تاب آوری موضوعیت دارد .

اهمیت تاب آوری دربرابر تهدیدات زیست محیطی ، تجدیدپذیری و ترمیم پذیری منابع تخریب شده ؛ چگونگی تاثیر و تعامل انسان با اقلیم و محل زندگی خویش هم به لحاظ شهرسازی و معماری هم به لحاظ منظر و … به یقین از مباحث مطروحه در تاب آوری زیست محیطی و روانشناسی محیط است.

تسهیلگری و آموزش در توسعه تاب آوری محیط زیست یا تاب آوری سیستم اکولوژیکی، آموزش عالی و سازمانهای مردم نهاد را در بخش مسئولیتهای اجتماعی چشم براه است.

این مهم بویژه برای سازمانها و تشکل های ورزشی تحت نظارت وزارت ورزش شایان توجه است.

چرا که بنظر میرسد ورزشکاران بیش از سایر اقشار دغدغه مند محیط زیست و سلامت آن باشند به نظر میرسد آنان دریافته اند که رشد ، تکامل و بهزیستی روانشناختی در بستر محیط و طبیعتی سالم مهیا خواهد شد.

روانشناسی محیط‌زیست در طبقه بندی روان‌شناسی محیطی (Environmental psychology)  قرار میگیرد.
روان‌شناسی محیط بررسی و مطالعه نقشه‌های شناختی  انسان را وظیفه و قلمرو خود میداند.

روانشناسی محیط انسان را در تعامل با محیط مورد مطالعه قرار میدهد این بدان معناست که ارزش‌ها و معانی و اولویت‌های محیطی  مورد دقت وتوجه است.

نقشه‌های رفتاری بر مبنای ارتباط انسان فعالیت‌ها به محیط تهیه شده‌اند با این فرض که محیط  به گسترده ترین معنا شامل محیط طبیعی زندگی ماست که در ساخت آن بطور مستقیم نقشی نداشته ایم.

بعنوان مثال هیچ انسانی در پیدایش و ساخت کوه‌ها، جنگل‌ها و …  نقش نداشته است اما در محیط مصنوعی  انسان مستقیماً در ساخت و پدید آوردن آن نقش دارد مانند ساختمان‌ها و شهرها ، معابر ، جاده ها و …

ترکیبی از این دو محیط طبیعی و انسان ساز میتواند گستره مطالعات روانشناسی محیط باشد به یقین ازرویکردهای جدید در روان‌شناسی حوزه مطالعات مربوط به حفاظت از محیط زیست یا روانشناسی محیط زیست است.

بخشی از حوزه روان‌شناسی محیطی انجمن روان‌شناسی ایاللات متحده امریکا از سال ۲۰۰۰  به این موضوع اختصاص یافته است.

علوم رفتار ی و اجتماعی و به ویژه روانشناسی در پاسخ به بحران‌ها و نیاز‌های فردی، اجتماعی و اقتصادی انسان  بدرستی علم پویا ، روبه رشد و موفقی بوده است.

شاید بتوان گفت همه زمینه های مرتبط با آن متناسب با نیازهای متنوع آدمی رشد و توسعه داشته اند.

گسترش ادبیات تحیقیق بصورت عملی نیز موجب ارتقاء کیفیت زندگی و سطح سلامت روانی اجتماعی بوده است.

در این میانه و از لابیرنت مطالعات و تحقیقات روان‌شناسی حفاظت از محیط زیست «Conservational psychology»  خود را نمایان ساخته و علاقه مندان زیادی را نیز بر حسب ضرورت به خود جلب کرده است.

رسالت این دانش جدید این است که انسان‌ها را به حفاظت از محیط زیست خود ترغیب نماید و به آن‌ها انگیزه لازم جهت انجام این کار را بدهد این دانش جدید باعث ایجاد نوعی ارتباط هماهنگ و سیستماتیک بین انسان و محیط زیست طبیعی او می‌شود.

در این قسمت از روانشناسی همه مباحث به تعامل مردم و محیط مرتبط  است.برای مثال این رشته قصد دارد تا درک کند که چگونه و چرا محیط بر ما تاثیر می‌گذارد.

اکنون سوال بنیادی این است که چگونه می‌توانیم از این دانش به نفع خود استفاده کنیم؟ و چه کارهایی می‌توانیم انجام دهید تا روابط خود را با جهان اطرافمان بهبود بخشیم.

شاید بتوان گفت روانشناسی محیط شاخه‌ای از علم که مربوط به تعاملات و روابط بین انسان‌ها و محیط اطراف آن‌ها است.
راجر پارکر و هربرت رایت این  کسانی هستند که اولین پروژه روانشناسی محیط را با هدف بررسی چگونگی تأثیر محیط‌های دنیای واقعی بر رفتار انسان در سال ۱۹۴۵ به عهده گرفتند.

بطور معمول اصول روان شناسی محیط زیست در واکاوی رفتار و نگرش شهروندان در قالب چهار مقوله؛
 دلایل اهمیت توجه به آلوگی هوا،
 نگرش و ادراک شهروندان در مورد آلودگی،
 راهکارهای کلی کاهش آلودگی هوا،
 راهبردهای ترویج رفتار پایدار و عوامل موثر بر رفتار

موضوع بحث و تمرکز اصلی خود میداند بطور معمول اینگونه است که در رفتاری های متداول ﺩﻭ ﺭﺍه بیشتر ﻭﺟﻮﺩ ندﺍﺭﺩ.

در واقع در تحلیل رفتار آدمی با دوقطبی محافظت کننده و مخرب مواجه هستیم .
ﺭﻓﺘﺎﺭ مورد انتظار ما رفتار های ﻣﺮﺍﻗﺒﺖﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ هستند ﻭ در قطب مخالف رفتارهایی هستند که مخرب محیط زیست هستند.

از منظر روانشناسی اجتماعی نبود آینده نگری ، خودمحوری و تحریف مسایل و یا سانسور آن از عمده ترین موضوعاتی هستند که در روانشناسی محیط زیست شایسته توجه هستند.

اهمیت تاب آوری دربرابر تهدیدات زیست محیطی ، تجدیدپذیری و ترمیم پذیری منابع تخریب شده ؛  چکونگی تاثیر و تعامل انسان با اقلیم و محل زندگی خویش هم به لحاظ شهرسازی و معماری هم به لحاظ منظر و … به یقین از مباحث مطروحه در تاب آوری زیست محیطی و روانشناسی محیط است این میتواند رویکردی در اجتماعی بودن تاب آوری یا تاب آوری اجتماعی باشد.

رویکردی که میتواند تاب آوری اقلیم ، سازه های انسان ساز و تاب آوری انسانی را به بحث بکشاند.

از شناسایی و توصیف ویژگی های انسان تاب آوری تا پرورش توانایی و تاب آوری ، از معنامندی ومعنویت تا انس و الفت و مهربانی و قدر شناسی داشته های طبیعی تا بررسی عوامل ژنتیک و اپی ژنتیک متاثر از محیط و زیست گاه طبیعی ، اجتماعی و روانی انسان تا گسترش عدالت و برابری های یکسان به سازه های انسان ساز در عرصه های مختلف آموزشی ، بهداشتی ، آموزشی و… میتواند زمینه های جذابی برای ایده پردازان و پژوهشگران باشد.