تاب آوری و سرسختی روانی

تاب آوری و سرسختی روانی

به گزارش باشگاه تاب آوری میگنا تاب‌آوری میتواند به عنوان «توانایی بهبودی از یک موقعیت نامطلوب» تعریف شود اما سرسختی روان شناختی یکی از عوامل شخصیتی مهم است که در چگونگی مقابله شخص با فشار روانی تاثیر دارد.

سرسختی روان شناختی عبارت است از خصوصیات شخصیتی خاصی که سه ویژگی تعهد، مبارزه جویی و حس کنترل را دارد و فرد را در مقابل فشار روانی مقاوم می کند.سالواتور مدی و سوزان کوباسا ( ۱۹۸۴) به مدت ۱۰ سال بر روی افرادی که شخصیت سرسخت نامیده می شدند، مطالعه و تحقیق کردند.
به نظر می رسد این افراد در مقابل فشار روانی بسیار مقاوم اند و تحت تاثیر موقعیتهای فشارزا نه تنها آسیب روانی نمی بینند بلکه به استقبال آنها می روند و این موقعیتها را برای رشد و پیشرفت در زندگی خود ضروری می دانند.

مطالعات کوباسا و مدی با مقایسه مدیران شرکتها شروع شد و سپس بر روی دانشجویان فارغ التحصیل نیز تحقیقاتی انجام دادند به این ترتیب که آنها را در یک موقعیت فشار زای روانی همچون ارزیابی یک مهارت ویژه قرار دادند.
تحقیق نشان داد آنهایی که شخصیت سرسخت دارند، فشار روانی کمتری را تجربه می کنند و کمتر تحت تاثیر فشار روانی دچار احساس تهدید می شوند.به طور کلی نتایج پژوهش های آنها نشان داد که گروه مقاوم خصایص زیر را داشتند:
یک: آنها حس تعهد شخصی نسبت به خود،کار، فامیل و دیگر ارزش های باثبات دارند.
دو:آنها احساس می کردند که روی شغل،زندگی و روابط شان کنترل دارند
سه: آنها وقایع زندگی را به عنوان یک سری چالش ها و مبارزه برای پیشرفت ضروری می دانستند

در افراد سرسخت حس تعهد در مقابل حس بیگانگی است. در دانشجویان سرسخت تعهد شخص در روابطش باعث می شود که در مواقع فشار روانی از حمایت اطرافیان برخوردار باشد.در مفهوم مبارزه جویی، که در مقابل احساس تهدید است، ارزیابی شناختی نهفته است،یعنی باور به اینکه دگرگونی در زندگی امری است عادی و باید آن را به عنوان فرصتی برای رشد به شمار آورد تا تهدیدی برای احساس ایمنی .حس کنترل در مقابل حس درماندگی است.
کسانی که در موقعیتهای فشارزا به جای احساس درماندگی؛ موقعیت را در اختیار خود می بینند بیشتر احتمال دارد که برای تغییر موقعیت اقدام کنند.

نگرش مذهبی و اعمال مذهبی در برابر فشار روانی
مذهب و دین باوری نقش مهمی در سلامت روانی افراد دارد وهمان طوری که در قرا آن کریم گفته شده است: با یاد خدا دلها آرام می گیرد. بنابراین یاد خدا بهترین وسیله برای مقابله با فشارزاهای روانی است.
انجام دادن اعمال مذهبی ممکن است سبب آرامش روانی، امید به زندگی؛ گسترش حمایت اجتماعی و دوستی های عمیق تر در فرد می شود. علاوه بر آن؛ احساس درونی که در نتیجه انجام دادن اعمال مذهبی به وجود می آید؛ یکی از عوامل موثر در ایجاد احساس رضایت از زندگی در شخص است.برای مثال، شادی و احساس رضایت از زندگی که در نتیجه نماز خواندن ایجاد می شود، بیشتر با تجربیات درونی ، که در طی نماز خواندن به دست می آید، مثل احساس نزدیک شدن به خدا ارتباط دارد تا به دفعات نمازخواندن.
بنابراین با توجه به نتایج پژوهش های متعدد، داشتن نگرش مذهبی به زندگی و انجام اعمال مذهبی؛ رفتن به مسجد یا کلیسا؛عبادت کردن، خواندن نماز و زیارتنامه و رفتن به امکان مذهبی همراه با احساس درونی یکی از مهمترین عوامل موثر در چگونگی واکنش در مقابل فشار روانی است.

همانطور که نورمن کوزینس، اشاره کرده است، حس شوخ طبعی افراد بر روی سلامتی آنها اثر دارد. تحقیقات مختلف نشان داده است اشخاصی که حس شوخ طبعی دارند،فشار روانی کمتری را تجربه می کنند و از سلامت بیشتری برخوردارند.البته باید توجه کرد که همه انواع شوخ طبعی با سلامت رابطه مثبت ندارند.

برای مثال کسانی که شوخ طبعی خصمانه یا تحقیر آمیز دارند از سلامت کمتری برخوردارند. وقتی کسی با شوخ طبعی خود و دیگران را می خنداند، نه تنها باعث می شود موقعیتهای فشارزایی که افراد در آن قرار دارند، کمتر به نظر ناخوشایند و منفی بیاید، بلکه باعث دریافت حمایت دیگران نیز شده است.

افرادی که با حس شوخ طبعی بالا به مقابله با فشار روانی اقدام می کنند، می توانند در سطوح بالای سرسختی روان شناختی قرار بگیرند.

تحقیقات مختلف نشان داده است که شوخ طبعی افراد حتی با سیستم ایمنی بدن آنها ارتباط دارد. برای مثال در پژوهشی که بر روی نوزادانی که تازه متولد شده بودند، انجام شد، نشان داده شد که نوزادانی که مادران آنها حس شوخ طبعی داشتند در مقایسه با نوزادانی که مادران آنها حس شوخ طبعی نداشتند، کمتر دچار بیماری های عفونی شدند. این احتمالا به دلیل دریافت آنتی بادی بیشتر از شیر مادرهایشان بوده است.

مقابله با فشار روانی
راحت ترین راه مقابله با فشار روانی دور شدن از منبع آن یا از بین بردن آن است مانند ترک یک شغل پرفشار. ولی همان طوری که می دانید بیشتر اوقات این راه عمل نیست، بنابراین باید راه هایی برای کاهش آثار فشار روانی یاد بگیریم.امروزه این راهها تحت عنوان مدیریت استرس نام گذاری شده اند. در مدیریت استرس برنامه هایی ارائه می شود که با استفاده از این برنامه های نظری و عملی انواع مختلف اثرات فیزیولوژیکی، روان شناختی و رفتاری فشار روانی کنترل می­شود.

مدیریت فشار روانی در مقابل واکنش های فیزیولوژیکی
زمانی که شخص در یک موقعیت فشارزای روانی قرار می­گیرد، حالت هیجانی تحت عنوان مبارزه یا فراردر وی ایجاد می شود که تحت تاثیر آن، همه نیروهای بدن برای انجام یک عمل فوری بسیج می­شوند و در واقع بدن در یک حالت آماده باش به سر می­برد.

حال برای آنکه این بسیج انرژی در بدن آسیب زننده نباشد و سلامتی فرد را تهدید نکند، لازم است که این انرژی مصرف شود تا حالت بدن از حالت آماده باش به حالت به اصطلاح آزاد در بیاید. دراینجا برخی از فعالیتهای مدیریت استرس که به کنترل اثرات فیزیولوژیکی کمک می­کند، ارائه می­شود:
ورزش: به دلیل اینکه فشار روانی بدن را آماده فعالیت می کند؛ هر فعالیت ورزشی سبب مصرف انرژی و سوزاندن چربی ذخیره شده می­شود؛ خصوصا ورزشهایی مثل شنا کردن و پیاده روی . باید سعی شود که آن دسته از فعالیتهای ورزشی انتخاب شوند که نه تنها تنش های فرد را تسکین می­دهند؛ بلکه لذت بخش و قابل تکرار نیز هستند، چون وقتی ورزش موثر است که روزانه انجام شود.
مراقبه: مراقبه به ورزشهای ذهنی اطلاق می­شود که می تواند آرامش و ایجاد تمرکز کند. این ورزشها بر توجه به خود وقطع افکار نامناسب و نگرانی ها متمرکز است. افرادی که مراقبه را برای کاهش فشار روانی استفاده می­کنند؛ بر انگیختگی فیزیولوژیکی و اضطراب کمتری را گزارش می­دهند، حتی اگر به طور روزانه از آن استفاده نکنند، نیز روش موثری است. برای ایجاد حالت مراقبه لزوما استفاده از روشهای کلاسیک و رسمی ضروری نیست؛ بلکه می­توان با شنیدن یا نواختن یک موسیقی آرام یا انجام یک سری تفریحات لذت بخش این حالت را در خود ایجاد کرد. در واقع هر چیزی که افکار نامطلوب را از بین ببرد و سبب آرمیدگی در فرد شود، یک نوع مراقبه است.

عفت حیدری
برگرفته از روانشناسی عمومی هیلگارد