انواع تاب آوری و تعاریف آن
تاب آوری روانشناختی کیفیتی است که به برخی افراد اجازه می‌دهد در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی مقاومت کرده، از آنها عبور کنند و به قدرت قبلی خود بازگردند به عبارت دیگر، تاب آوری توانایی کنار آمدن با شکستها و بازیابی پس از آن است.
افرادی که در مواجهه با فشارهای روانی شدید، توانایی بازگشت به زندگی عادی را دارند، تاب آوری بالایی دارند.
انواع تاب آوری
انواع تاب آوری هر کدام به توصیف تاب آوری در بخشی از زندگی می‌پردازند:
– تاب آوری روانی : تاب آوری روانی به توانایی فرد در مقابله با چالش‌ها، استرس‌ها و بحران‌های زندگی اشاره دارد. این ویژگی به افراد کمک می‌کند تا با حفظ سلامت روانی و عاطفی، از سختی‌ها عبور کنند و به حالت طبیعی خود بازگردند. تاب آوری شامل مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس، تفکر مثبت، و توانایی حل مسئله است. افرادی که تاب آوری بالایی دارند، معمولاً روابط اجتماعی قوی‌تری برقرار می‌کنند و از حمایت‌های اجتماعی بهره‌مند می‌شوند. تقویت تاب آوری می‌تواند از طریق فعالیت‌های مانند مدیتیشن، ورزش و گفتگو با دیگران انجام شود.
– تاب آوری عاطفی:تاب‌آوری عاطفی به توانایی فرد در مقابله با چالش‌ها و فشارهای روانی اشاره دارد. این ویژگی به افراد کمک می‌کند تا با مشکلات زندگی، از جمله فقدان، شکست یا بحران‌های عاطفی، به‌خوبی کنار بیایند.
افراد تاب‌آور معمولاً دارای مهارت‌های حل مسئله، تفکر مثبت و حمایت اجتماعی قوی هستند. آنها می‌توانند از تجربیات منفی یاد بگیرند و به رشد شخصی دست یابند. تقویت تاب‌آوری عاطفی از طریق مدیتیشن، ورزش، و برقراری ارتباطات سالم امکان‌پذیر است و به فرد کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها، احساس قدرت و کنترل بیشتری داشته باشد.
– تاب آوری فیزیکی: تاب آوری فیزیکی توانایی بدن برای مقابله با استرس، آسیب و بیماری است. این شامل قدرت سیستم ایمنی، سازگاری با تغییرات محیطی و ترمیم سریع آسیب ها می شود. برای افزایش تاب آوری فیزیکی می توان از راهکارهایی مانند تغذیه سالم، ورزش منظم، خواب کافی، مدیریت استرس و پرهیز از مواد مضر استفاده کرد. با پرورش این عادات سالم، بدن قادر خواهد بود با چالش های روزمره بهتر کنار بیاید و از سلامتی بیشتری برخوردار شود.
– تاب آوری اجتماعی: تاب آوری اجتماعی، توانایی افراد و جوامع در مقابله با چالش‌ها و بحران‌های زندگی است. این مفهوم شامل ظرفیت سازگاری، انعطاف‌پذیری و بازیابی پس از رویدادهای تنش‌زا می‌شود.
تاب آوری اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا با مشکلات روبرو شوند، از آنها درس بگیرند و قوی‌تر از قبل برخیزند. جوامع تاب‌آور نیز قادرند با همبستگی، همکاری و حمایت متقابل، بر چالش‌ها غلبه کنند. تقویت تاب آوری اجتماعی به ایجاد جوامع پایدارتر و تاب‌آورتر در برابر تغییرات و بحران‌ها کمک می‌کند.
– تاب آوری سازمانی: تاب آوری سازمان به توانایی یک سازمان در مواجهه با چالش‌ها و بحران‌ها اشاره دارد. این ویژگی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نه تنها از مشکلات عبور کنند، بلکه از آنها یاد بگیرند و به رشد و توسعه ادامه دهند.
تاب آوری شامل ایجاد فرهنگ انعطاف‌پذیری، توانمندسازی کارکنان، و استفاده از فناوری‌های نوین است. سازمان‌های تاب‌آور معمولاً دارای برنامه‌های مدیریت بحران، ارزیابی ریسک و استراتژی‌های بازسازی هستند. این ویژگی به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که در شرایط غیرمترقبه، به سرعت واکنش نشان دهند و به حالت عادی بازگردند. در نهایت، تاب آوری به افزایش پایداری و موفقیت بلندمدت سازمان‌ها کمک می‌کند.
– تاب آوری تحصیلی :تاب اوری تحصیلی به معنای توانایی فرد در مواجهه با چالش‌ها و فشارهای تحصیلی است. این مفهوم شامل مهارت‌هایی مانند مدیریت زمان، تنظیم اولویت‌ها و حفظ انگیزه در طول دوره‌های دشوار می‌باشد.
دانش‌آموزان و دانشجویان با تقویت تاب‌آوری خود می‌توانند به راحتی با استرس‌های ناشی از امتحانات، پروژه‌ها و سایر مسئولیت‌ها کنار بیایند. برای افزایش تاب‌آوری، می‌توان به تکنیک‌های مدیتیشن، ورزش منظم و برقراری ارتباط با دوستان و خانواده توجه کرد. همچنین، تعیین اهداف واقع‌بینانه و تقسیم وظایف به مراحل کوچک‌تر می‌تواند به کاهش احساس overwhelm کمک کند. در نهایت، تاب‌آوری نه تنها به موفقیت تحصیلی، بلکه به بهبود کیفیت زندگی نیز منجر می‌شود.
تاب آوری فرهنگی: تاب آوری فرهنگی (Cultural Resilience) به معنای توانایی یک سیستم فرهنگی در مواجهه با چالش ها، تغییرات و بحران ها است. این مفهوم به بررسی چگونگی تاثیر پیشینه فرهنگی، ارزش ها، زبان، آداب و رسوم بر توانایی افراد و جوامع در مقابله با سختی ها می پردازد.
تاب آوری فرهنگی به معنای قدرت افراد و جوامع برای مقابله با فشارها، حفظ سنت ها و ارزش ها، و همچنین نوآوری در فرهنگ است.این موضوع نه تنها به یادگیری از تجربیات گذشته بلکه به تقویت پیوندهای اجتماعی در برابر بحران ها کمک می کند.
تاب آوری رسانه ای : به توانایی سازمان های رسانه ای برای حفظ فعالیت های خود و ارائه اطلاعات دقیق به مخاطبان خود در طول بحران و پس از آن اشاره دارد.
این موضوعی پیوستاری است و شامل ارزیابی ریسک ها، آماده شدن برای بحران ها و سازگاری با شرایط متغیر است.
رسانه تاب آور را می توان در سه مولفه اندازه گیری کرد: مصرف کنندگان محتوا، تولیدکنندگان محتوا و محیط سازمانی.
این شکل از تاب آوری به توانایی سیستم رسانه ای یک کشور برای شناسایی مسئولانه و پاسخگویی به محتوای تحت تاثیر خارجی یا نفوذ بدخیم خارجی اشاره دارد.تاب آوری رسانه ای با این که چگونه یک سیستم رسانه ای روایت های تحت تاثیر بیرونی در رسانه ها را مدیریت می کند، اندازه گیری می شود(جاناتان ، 2023).
مولفه‌های تاب آوری
مهم‌ترین مولفه‌های تاب آوری عبارتند از:
– داشتن روابط اجتماعی قوی، که باعث تعامل بیشتر افراد با دیگران می‌شود و همدلی و اعتماد بالاتری را تجربه می‌کنند
– عزت نفس، که ارتباط نزدیکی با تاب آوری دارد. داشتن احساس مثبت نسبت به خود و باور به توانمندی‌ها، می‌تواند شرایط روانی افراد در برخورد با مشکلات را بهبود بخشد
-مدیریت هیجانات، که افراد تاب آور می‌توانند آنها را در زمان مناسب ابراز کنند
– استقلال و توانایی زندگی بدون کمک دیگران، و مراقبت از خود
– ایجاد تعادل در بخش‌های مختلف زندگی، مانند تفریح، تحصیل، کار، و شرکت در رویدادهای فرهنگی و اجتماعی
– تقویت عادت‌های خوب و سالم در زندگی، مانند خواب کافی، تغذیه مطلوب، ورزش، بهداشت فردی و دوری از مواد مخدر
انواع تاب آوری و فواید آن
تاب آوری می‌تواند فواید زیادی داشته باشد:
– افزایش سازگاری و مقابله افراد با مشکلات و چالش‌های زندگی
– بهبود شرایط روانی افراد در برخورد با مشکلات
– افزایش کیفیت زندگی با بالا رفتن تاب آوری
– ارتقای شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی افراد علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش‌های شدید
عفت حیدری روانشناس و مترجم خانه تاب آوری در خاتمه آورده است : تاب آوری روانشناختی توانایی مواجهه با مشکلات، پذیرش یا تحمل آنها و بازگشت سریع به شرایط قبلی است. این کیفیت با داشتن روابط اجتماعی قوی، عزت نفس، مدیریت هیجانات و عادت‌های سالم زندگی تقویت می‌شود و می‌تواند فواید زیادی مانند افزایش سازگاری با مشکلات و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.
تقویت تاب آوری می‌تواند به افراد کمک کند تا با چالش‌های زندگی بهتر کنار بیایند و از آنها عبور کنند.