پرورش تابآوری کودکان
مطالعه علمی تابآوری حدود چهار دهه‌ی پیش شکل گرفت، زمانی که پژوهشگران به پدیده‌ی سازگاری مثبت در گروه‌هایی در معرض خطر، توجه کردند. مدت‌‌‌هاست که محققان برای درک بهترِ اینکه چرا بعضی کودکان در شرایط سخت رشد می‌کنند در حالی‌که سایر کودکان چنین نیستند، مفهوم تابآوری در کودکان را مورد مطالعه قرار داده‌اند. اما تابآوری دقیقاً به چه مفهومی اشاره دارد؟
به طور کلی، تابآوری به عوامل و فرآیندهایی اطلاق می‌شود که در مواجهه‌ی فرد با شرایط ناگوار، او را از خطر رفتارهای مشکل‌زا و آسیب‌های روان‌شناختی دور نگه می‌دارد و برایش نتایج مثبتی به ارمغان می‌آورد. به عبارت دیگر تابآوری به‌معنای ظرفیت مثبت افراد برای سازگار شدن با استرس و فاجعه است. این مفهوم همچنین، مشتمل است بر توانایی فرد در بازگشت به تعادل اولیه بعد از انقطاع و شکست. فرد برخوردار از تابآوری دارای سیستمی سازگارانه است که می‌تواند مقاومت او را در مقابل عوامل خطرساز آینده تأمین کند. درواقع مفهوم تابآوری حاکی از عوامل محافظتی فردی و محیطی در برابر آسیب‌هایی است که می‌توانند به بیماری‌های روانی منجر شوند. به عقیدۀ نوبل، تابآوری توانایی فرد در به‌کاربستن توانایی‌های خود برای مقابله با چالش‌ها، سختی‌ها، و گرفتاری‌ها است.
در تحقیقات عصبی‌زیستی مغز، بر اهمیت به‌وجود آمدن تابآوری در اوایل دوران کودکی تأکید می‌شود، یعنی قبل از اینکه پاسخ‌های کودک عادی شوند. با توجه به اینکه تجربه‌ی افراد از زندگی تا حدود زیادی به نحوه‌ی تعبیر و تفسیر آنها از رویدادهای جهان بستگی دارد، اگر افراد بتوانند در همان کودکی با مهارت‌های لازم برای مقابله با رویدادهای محیط آشنا شوند، در بزرگسالی بهتر می‌توانند بر محیط خود احساس تسلط و کنترل داشته باشند. عقیده بر این است که هر کودکی که دارای ساختار فکری تابآوری باشد، در موارد زیر، توانا می‌گردد: برخورد مؤثر با استرس و فشار؛ غلبه بر چالش‌های روزمره؛ دوباره به حالت اول بازگشتن پس از ناکامی، ناملایمات و ضربه روحی؛ تعیین اهداف واقع‌بینانه و روشن؛ حل مسائل و مشکلات؛ برقرار کردن روابط رضایت‌بخش با دیگران؛ و رفتار محترمانه با خود و دیگران.
تابآوری در کودکان پس از وقوع حوادث آسیب‌زا مدنظر قرار می‌گیرد؛ رویدادهایی مانند شاهد خشونت‌های اجتماعی و خانگی بودن، از دست دادن والدین به علت مرگ، جابه‌جایی‌های مکرر یا تغییر در مراقبان؛ ورود به سیستم‌های عمومیِ مراقبت از کودکان؛ قرار گرفتن در معرض جنگ و خشونت‌های نظامی؛ پس از بلایای طبیعی. محققانِ تابآوری نشان داده‌اند که توانایی کودکان در کنار آمدن با شرایط گوناگون در زمان‌های مختلف، بسته به عوامل زیستی، روانی و محیطی آنان و تعامل بین این عوامل، متفاوت است.
پرورش تابآوری کودکان
کتاب «۸۹ بازی برای پرورش تابآوری در کودکان»، به قلم دکتر اسماعیل سعدی‌پور و دکتر سمانه محمدی شمیرانی، به بررسی تابآوری در کودکان بر اساس مدل تاب‌آوریِ هفت‌سی (7C) می‌پردازد و هر فصل از اثر به یک مؤلفه از مؤلفه‌های تابآوری، که شامل شایستگی، اعتمادبه‌نفس، ارتباط، شخصیت، همکاری، مقابله و کنترل هستند، می‌پردازد. در ابتدای هر فصل از این کتاب توضیحاتی پیرامون هر مؤلفه ارائه شده است و در ادامه، بازی‌های مربوط به تقویت آن مؤلفه شرح داده شده‌اند تا مربیان بتوانند با مطالعۀ این کتاب و انجام بازی‌های آن در کلاس‌هایشان، به تقویت تابآوری در کودکان یاری برسانند.
لازم به ذکر است با توجه به اینکه کتاب برای گروه سنی ۵ تا ۷ سال تألیف شده است، تمام فعالیت‌های آن بر مبنای بازی بوده و از شیوۀ آموزش مستقیم پرهیز شده است. تمامی بازی‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در هیچ‌کدام از آنها، کودکان به مهارت خواندن و نوشتن نیاز نداشته باشند؛ با وجود این اکثر بازی‌ها برای گروه‌های سنی دیگر نیز مناسب و قابل استفاده هستند. در روند تمامی بازی‌ها سعی شده که هدف از بازی، تعیین برنده و بازنده نباشد تا از شکل‌گیری جو رقابتی در بازی‌ها جلوگیری شود تا کودکان احساس شکست نکنند و برای آنها امکان دست‌یابی به احساس شایستگی و رشد توانمندی‌هایشان فراهم باشد.
