تاب آوری لرزه ای به توانایی یک سیستم مانند ساختمان، زیرساخت یا اجتماع برای مقاومت و بازیابی در برابر ضربه‌های زلزله اشاره دارد. کیفیت یا ظرفیت جذب، انطباق با و بازیابی از اثرات یک رویداد لرزه ای است.
بنظر میرسد تاب آوری لرزه ای مفهومی گسترده تر از تاب آوری زلزله باشد.
محمدرضا مقدسی در ادامه این مطلب آورده است : تاب‌آوری لرزه‌ای به توانایی یک سازه یا سیستم برای مقاومت و بازیابی در برابر ضربه‌های زلزله اشاره دارد. جنبه های کلیدی تاب آوری لرزه ای عبارتند از:
کاهش احتمالات شکست: طراحی سازه‌ها و سیستم‌ها به گونه‌ای که احتمال خرابی در هنگام زلزله کمتر باشد.
کاهش عواقب ناشی از خرابی ها: به حداقل رساندن اثرات و آسیب هایی که هنگام وقوع خرابی رخ می دهد.
کاهش زمان برای بازیابی: ساختار یا سیستم آسیب‌دیده را قادر می‌سازد تا به سرعت به وضعیت و عملکرد قبل از زلزله بازگردد.
معیارهای کمی تاب آوری لرزه ای عبارتند از :
– استحکام: توانایی مقاومت در برابر زلزله بدون از دست دادن قابل توجه عملکرد.
– سرعت پذیری: سرعتی که در آن عملکرد می تواند پس از زلزله بازیابی شود.
– تدبیر: توانایی شناسایی مشکلات، تعیین اولویت ها و بسیج منابع در صورت نیاز.
– افزونگی: میزان وجود عناصر، سیستم ها یا سایر واحدهای تحلیلی که قابل تعویض هستند.
ارزیابی تاب آوری لرزه ای شامل تجزیه و تحلیل عملکرد یک ساختار یا سیستم در ابعاد فنی، سازمانی، اجتماعی و اقتصادی است. این را می توان از طریق روش هایی مانند تجزیه و تحلیل دینامیکی افزایشی، ارزیابی شکنندگی، و مدل سازی منحنی عملکرد انجام داد.
بهبود تاب آوری زلزله برای حفاظت از جان، اموال و زیرساخت های حیاتی در مناطق زلزله خیز مهم است. استراتژی‌های کلیدی شامل مقاوم‌سازی سازه، کاهش غیرسازه‌ای و افزایش قابلیت‌های بازیابی است.تاب‌آوری لرزه‌ای یک مفهوم مهم در مهندسی زلزله و مدیریت ریسک بلایا است، زیرا فراتر از ایمنی زندگی است و بر عملکرد کلی و بازیابی یک سیستم یا جامعه پس از یک رویداد لرزه‌ای تمرکز میکند.
تاب‌آوری زلزله با تاب‌آوری عمومی در تمرکز خاص آن بر توانایی یک سیستم برای مقاومت و بازیابی در برابر ضربه‌های زلزله متفاوت است. تاب آوری زلزله زیرمجموعه ای از تاب آوری عمومی است که طیف وسیع تری از مخاطرات و آشفتگی ها را در بر می گیرد. در حالی که تاب آوری عمومی به ظرفیت یک سیستم برای بازیابی از هر نوع اختلال اشاره دارد،
تاب آوری زلزله به طور خاص به چالش های منحصر به فرد ناشی از زلزله و پیامدهای آن می پردازد.
تمایزات کلیدی بین تاب آوری لرزه ای و تاب آوری عمومی عبارتند از:
ماهیت خطر: این شکل از تاب آوری با توجه به ویژگی های منحصر به فرد رخدادهای لرزه ای مانند لرزش زمین، گسیختگی گسل ها و پس لرزه ها متناسب با زلزله است، در حالی که تاب آوری عمومی طیف وسیع تری از خطرات را در بر می گیرد.
تمرکز بر اثرات زلزله: تاب آوری لرزه ای بر تأثیر رخدادهای لرزه ای بر سازه ها، زیرساخت ها و جوامع، از جمله ملاحظاتی مانند حرکت زمین، پاسخ ساختمان و آسیب های زیرساختی، که مختص تاب آوری عمومی نیستند، تأکید می کند.
اقدامات بازیابی تخصصی: تاب آوری لرزه ای شامل اقدامات تخصصی برای بازیابی زلزله است، مانند مقاوم سازی لرزه ای، برنامه ریزی واکنش اضطراری برای زلزله، و استراتژی های بازسازی پس از زلزله، که متمایز از استراتژی های بازیابی مورد نیاز برای انواع دیگر بلایا هستند.
تاکید بر مهندسی و زیرساخت:تاب آوری زلزله اغلب شامل راه حل های مهندسی و بهبود زیرساخت ها برای افزایش توانایی سازه ها و سیستم ها برای مقاومت در برابر نیروهای لرزه ای است، تمرکزی که منحصر به رویدادهای لرزه ای است.
تاب آوری عمومی یک مفهوم گسترده تر است که توانایی بازیابی از خطرات و اختلالات مختلف را در بر می گیرد، تاب آوری لرزه ای شکل تخصصی تاب آوری است که به طور خاص به چالش های ناشی از زلزله و الزامات منحصر به فرد برای بازیابی و سازگاری در مناطق مستعد زلزله می پردازد.
ابعاد اجتماعی تاب آوری لرزه ای :
بعد اجتماعی تاب آوری زلزله شامل اقداماتی است که به طور خاص برای کاهش میزان اختلال در جوامع زلزله زده و سازمان های دولتی و تسهیل بازیابی سریع آنها طراحی شده است.ابعاد اجتماعی تاب اوری زلزله میتواند شامل :
– اقداماتی برای کاهش آسیب‌پذیری اجتماعی جوامع، مانند بهبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و پرورش و خدمات اجتماعی
– افزایش ظرفیت جامعه از طریق سرمایه اجتماعی، شبکه ها و رهبری
– ارتقای انسجام اجتماعی و برابری برای اطمینان از اینکه تلاش های بهبودی به طور عادلانه به نفع همه اعضای جامعه است
– تقویت ظرفیت سازمان‌های دولتی و غیردولتی برای واکنش مؤثر به زلزله و حمایت از تلاش‌های بازیابی
بعد اجتماعی تاب‌آوری ارتباط نزدیکی با بعد سازمانی دارد، زیرا ساختارها و فرآیندهای سازمانی مؤثر برای اجرای اقدامات تاب‌آوری اجتماعی مورد نیاز است.
کمی‌سازی تاب‌آوری اجتماعی چالش برانگیز است، اما می‌توان از طریق شاخص‌هایی مانند شاخص‌های آسیب‌پذیری اجتماعی، اندازه‌گیری‌های ظرفیت جامعه، و معیارهای عملکرد سازمانی در واکنش به بلایا و بازیابی انجام شود.
بهبود تاب‌آوری اجتماعی جوامع مستلزم ترکیبی از سیاست‌های بالا به پایین و مشارکت جامعه از پایین به بالا است.
دولت‌ها می‌توانند منابع، سیاست‌ها و مقرراتی را برای حمایت از تاب‌آوری اجتماعی فراهم کنند، در حالی که جوامع باید برای شناسایی نیازها و راه‌حل‌های خود توانمند شوند.
یک فرآیند مستمر برای ارزیابی، برنامه ریزی، اجرا و نظارت برای افزایش تاب آوری اجتماعی در طول زمان مورد نیاز است.
تاب آوری زلزله چگونه تعریف میشود ؟
تاب‌آوری در برابر زلزله به توانایی جوامع، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های حیاتی برای مقاومت و بازیابی از اثرات زلزله اشاره دارد. این شامل ترکیبی از عوامل فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی است که یک جامعه را قادر می‌سازد تا عملکردهای مهم خود را حفظ کند و پس از یک فاجعه به سرعت بهبود یابد. مفهوم تاب آوری در کاهش خطرات مرتبط با زلزله و تضمین پایداری سازه ها و جوامع حیاتی است.
مولفه های کلیدی تاب آوری در برابر زلزله
1.تاب آوری فیزیکی: این جنبه بر یکپارچگی سازه و عملکرد لرزه ای ساختمان ها و زیرساخت ها تمرکز دارد. این شامل طراحی و ساخت سازه‌هایی برای مقاومت در برابر نیروهای زلزله، با استفاده از مواد و تکنیک‌هایی است که می‌توانند انرژی لرزه‌ای را به طور موثر جذب و هدر دهند.
2. تاب آوری اجتماعی و اقتصادی: این مؤلفه به عوامل اجتماعی، رفتاری و اقتصادی می پردازد که بر اجرای استراتژی های کاهش ریسک و کاهش ریسک تأثیر می گذارند. این شامل عواملی مانند آگاهی عمومی، مشارکت جامعه، و تحقیقات اجتماعی-اقتصادی در مورد کاهش خطر و بازیابی است.
3. تاب آوری نهادی: این جنبه شامل چارچوب ها، سیاست ها و مقررات نهادی است که از تاب آوری در برابر زلزله حمایت می کند. این شامل توسعه استانداردها، کدهای ساختمانی، و مکانیسم‌های اجرایی برای اطمینان از طراحی و ساخت سازه‌ها برای مقاومت در برابر زلزله میشود.
اهمیت مقاومت در برابر زلزله
1. کاهش تلفات: تاب آوری در برابر زلزله به کاهش میزان تلفات و خسارات ناشی از زلزله کمک می کند. این شامل به حداقل رساندن تلفات، آسیب اموال، و خسارات وقفه در کسب و کار است.
2. تقویت پایداری: ساختارها و جوامع انعطاف پذیر به احتمال زیاد عملکرد و قابلیت خدمات خود را در طول زمان حفظ می کنند و از پایداری بلندمدت اطمینان می یابند و به هدف توسعه پایدار 11 می رسند.
3. بهبود بازیابی: تاب آوری در برابر زلزله جوامع را قادر می سازد تا به سرعت و به طور موثر پس از یک فاجعه بهبود یابند و تأثیر کلی بر اقتصاد و جامعه را کاهش دهد.
محمدرضا مقدسی درخاتمه این مطلب اضافه میکند تاب آوری زلزله که یکی از مؤلفه‌های مهم کاهش و مدیریت ریسک بلایا بشمار می آید رویکردی چند وجهی است که عوامل فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی را برای تضمین پایداری و قابلیت سرویس دهی ساختارها و جوامع در بر می گیرد. درک شرایط زمین شناسی محلی، سرمایه گذاری در زیرساخت های مقاوم، و اجرای روش های ساخت و ساز و بازرسی مناسب برای کاهش تلفات و افزایش بازیابی پس از زلزله ضروری است.